TÜRKİYE-UMMAN İLİŞKİLERİ

Siyasi İlişkiler

Türkiye-Umman ilişkilerinin tarihi 16. yüzyıla dayanmaktadır. Bu tarihteki müttefiklik ilişkileri çerçevesinde Osmanlı donanması Portekiz kuvvetlerinin saldırıları karşısındaki Umman güçlerine yardım ve destek sağlamış, 1552'de Piri Reis Muskat ve Al Jalali Kalesi'nin Portekiz işgalinden kurtarılmasında önemli rol oynamıştır. 1775'te Basra Körfezi'nin İran tarafından işgali sırasında da Umman Donanması Osmanlı İmparatorluğu'nun yardımına koşmuştur.

İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler Büyükelçilik düzeyinde 18 Haziran 1973 tarihinde kurulmuş olup, karşılıklı olarak 1985 yılında Ankara'da ve 1986 yılında Muskat'ta yerleşik Büyükelçiliklerin açılması diplomatik ilişkilere ivme kazandırmıştır.

İkili ilişkiler, sahip bulundukları özgün ve önemli jeostratejik konumlarının da biçimlendirdiği karşılıklı yarar ile ortak çıkarlar temelinde gelişen bir seyir izlemektedir.

İki ülke arasında Devlet Başkanı düzeyindeki son ziyareti 11. Cumhurbaşkanımız Sayın Abdullah Gül, merhum Sultan Qaboos’un davetine icabetle, 12-14 Nisan 2010 tarihlerinde gerçekleştirmiştir. Ziyaret sırasında "Türkiye-Umman Gümrük İşbirliği ve Karşılıklı İdari Yardım Anlaşması" ile "Türkiye-Umman Arşivler Alanında Mutabakat Zaptı" imzalanmıştır.

Sayın Cumhurbaşkanımız Başbakanlığı döneminde beraberinde devlet Bakanları ve işadamlarından oluşan bir heyetle 26-27 Eylül 2005 tarihlerinde Umman'ı ziyaret etmiştir.

Cumhurbaşkanı Yardımcımız Sayın Fuat Oktay, 12 Ocak 2020 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımızı temsilen Sultan Qaboos’un vefatı için taziyelerini bildirmek üzere Umman’ı ziyaret ederek Sultan Heysem’le biraraya gelmiş, ayrıca işadamlarımızla da bir toplantı yapmıştır.

Dışişleri Bakanları düzeyinde, Sayın Bakanımız tarafından 29 Ekim 2017 ve
9-10 Şubat 2021 tarihlerinde Umman’a ziyaretler düzenlenmiştir. 2021 yılındaki ziyarette, Kuveyt, Umman ve Katar’ı kapsayan bölge turu kapsamında Muskat’ı ziyaret eden Sayın Bakanımız, Bakanlar Kurulu'ndan sorumlu Başbakan Yardımcısı Sayyid Fahd bin Mahmud Al Said tarafından kabul edilmiş; mevkidaşı Sayyid Badr Al Busaidi’yle bir görüşme gerçekleştirmiştir. Sayın Bakanımız ayrıca, Umman’ın öndegelen şirketlerinde çalışan vatandaşlarımızla biraraya gelmiştir. Umman tarafından ülkemize son ziyaret ise dönemin Dışişleri Bakanı Yusuf bin Alawi tarafından 1-3 Mayıs 2014 tarihlerinde gerçekleşmiştir.

Ekonomik ve Ticari İlişkiler

Türkiye ile Umman arasındaki ticaret hacminde 2017 yılından bu yana sürekli bir artış görülmektedir. 2018’de ticaret hacmi bir önceki yıla göre %55 artarak 500 milyon Dolar seviyesini aşmış; 2019’da ticaret hacmimiz 634,4 milyon Doları ihracat, 226,5 milyon Doları ithalat olmak üzere 860,9 milyon Dolara ulaşmıştır. Tabiatıyla bu artış 2020 yılında petrol fiyatlarındaki düşme ve Covid-19 salgınından olumsuz etkilenmiş, ancak ticaret hacmindeki düşüş görece sınırlı kalmıştır. 2020’de ticaret hacmimiz 524,6 milyon Doları ihracat, 329,5 milyon Doları ithalat olmak üzere 854,1 milyon Dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 2021’de ise bu ivme artarak korunmuş, rekor bir seviyeye ulaşarak 1,5 milyar Dolar olarak kaydedilmiştir. 2022’nin ilk dokuz ayında ise ikili ticaretimiz 1,3 milyar Dolara ulaşmıştır.

Petrol yağları, demir-çelik ürünleri, kimyasal maddeler, makine ve ekipman ile inşaat malzemeleri Umman'a ihracatımızın başlıca kalemlerini teşkil etmektedir. Ayrıca tekstil ve ayakkabı, elektrik ve aydınlatma ekipmanları, beyaz eşya ile gıda, konserve gıda ve mobilya gibi ürünlerle ihracatımız daha da çeşitlendirilebilecektir. İthal ettiğimiz ürünler arasında ise endüstrimizin ihtiyaç duyduğu petrol bazlı ara maddeler ve diğer hammaddeler ile alüminyum yer almaktadır.

Çok sayıda müteahhitlik firmamız Umman’da toplamda yaklaşık 7 milyar Dolarlık proje üstlenilmiş ve bunların önemli bir kısmı zamanında tamamlanmıştır.

Türkiye-Umman Karma Ekonomik Komisyon (KEK) toplantıları her iki yılda bir gerçekleştirilmekte olup, son toplantı 3 Kasım 2022 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanımız Sayın Nurettin Nebati ile Umman Ticaret, Sanayi ve Yatırım Teşvik Bakanı Qais Al Yousef eş-başkanlığında Ankara’da yapılmıştır. Ummanlı Bakan ziyaret vesilesiyle Ticaret Bakanımız Sayın Mehmet Muş ve Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Sayın Mustafa Varank ile görüşmüş; Gebze Organize Sanayi, Gebze Bilişim Vadisi, Başkent Organize Sanayini ziyaret etmiştir.

Türk-Umman İş Konseyi'nin Kurucu Anlaşmaları 1 Aralık 2006 tarihinde İstanbul'da İTO ve TOBB ile Umman Ticaret ve Sanayi Odası (OCCI) arasında imzalanmıştır. İş Konseyi yılda iki kez olmak üzere düzenli olarak toplanmakta olup, toplantıların bazıları sektörel bazlı “B2B” içerikle düzenlenmektedir. Eşbaşkanlık görevini Türk tarafında Kiler Holding Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Sayın Ümit Kiler, Umman tarafında ise Sheikh Abdullah bin Salim Al Rawas yürütmektedir. Türkiye-Umman İş Konseyi Toplantılarının sonuncusu 11. KEK toplantısı vesilesiyle ülkemizde bulunan Umman Ticaret, Sanayi ve Yatırım Teşvik Bakanı Al Yousef’in ziyareti kapsamında 3 Kasım 2022 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.

Muskat’ta Yunus Emre Enstitüsü (YEE) Türkçe Öğretimi Merkezi Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı 11. KEK Toplantısı kapsamında 3 Kasım 2022 tarihinde Ankara'da imzalanmış olup, Merkezin kuruluş çalışmaları devam etmektedir.

Parlamentolararası İlişkiler

Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Umman Şura Meclisi arasındaki temaslar iki ülkenin kapsamlı işbirliğine parlamentolararası boyut kazandırmaktadır.

Ülkemizden Umman’a Meclis Başkanı düzeyindeki son ziyaret, dönemin TBMM Başkanı Sayın Cemil Çiçek tarafından 6-8 Aralık 2014 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Sayın Çiçek ziyareti sırasında, Başbakan Yardımcısı (Başbakanlık Sultan’ın uhdesindedir) Sayyid Fahd ile görüşmüş ve Şura Meclisi Başkanı Şeyh Khalid bin Hilal bin Nasir Al Maawali ile dönemin Devlet Konseyi Başkanı Yahya bin Mahfoudh Al Mantheri ile biraraya gelmiştir.

Umman’dan ülkemize Meclis Başkanı düzeyindeki son ziyaret ise, TBMM eski Başkanı Sayın Cemil Çiçek’in daveti üzerine, Umman Şura Meclisi Başkanı Şeyh Khalid bin Hilal bin Nasir Al Maawali tarafından 26-30 Ocak 2013 tarihlerinde yapılmıştır. Al Maawali ziyareti sırasında Cumhurbaşkanı ve Başbakan düzeyinde kabul edilmiştir.

28 Haziran 2006 tarihinde ilk kez kurulan Türkiye-Umman Parlamentolararası Dostluk Grubu, son olarak Adalet ve Kalkınma Partisi Kocaeli Milletvekili Mehmet Akif Yılmaz başkanlığında yeniden oluşturulmuştur. Umman tarafında henüz Dostluk Grubu ihdas edilmemiştir.

Umman’da yaşayan vatandaşlarımız

Umman’da yaklaşık 3000 vatandaşımız yaşamaktadır. Umman’da ikamet eden vatandaşlarımızın önemli bir oranı bu ülkede faaliyet gösteren müteahhitlik firmalarımızın teknik ve idari personeli ile ailelerinden oluşmaktadır. Sözkonusu firmalarımızın ülkemizden getirdikleri kısa dönemli çalışanlar dolayısıyla Umman’da ikamet eden vatandaş sayısında yıl içinde dalgalanmalar yaşanabilmektedir. Vatandaşlarımızın bir bölümü ise, kamu ve özel sektör ile ülkede yerleşik uluslararası şirketlerde çalışmakta, lise ve üniversitelerde akademik personel olarak görev yapmaktadır. Vatandaşlarımızın geri kalan bölümünü ise serbest meslek erbapları ile hizmet ve inşaat sektöründe çalışan küçük ve orta ölçekli girişimciler oluşturmaktadır.